مدرسه سازمانی یادگیرنده می شود

مدرسه یادگیرنده

هر سازمانی نتیجه‎ نحوه‎ تفکر و تعامل اعضای آن سازمان با یکدیگر است: سازمان‎های مختلف تحت تاثیر نحوه‌ تفکر اعضای خود شکل می‎گیرند و عمل می‎کنند. پس نباید انتظار داشته باشیم که بخشنامه‎ها و دستورالعمل‎ها به تنهایی قادر باشند مشکلی را حل کنند یا اینکه بر دردهای موجود درد تازه‎ای بیفزایند. در واقع ریشه و سرچشمه‎ تمام اشکالات و اصلاحات، الگوی ذهنی و روابطی است که در ذهن افراد از کلاس درس و مدرسه تا مقامات بالای اجرایی شکل گرفته است. بنابراین، اگر شوق تغییر مدارس را در سر داریم، باید قبل از اینکه به تدوین قوانین جدید بپردازیم، بر الگوهای ذهنی و روابطی که در سازمان مدرسه وجود دارد، اِشراف پیدا کنیم.  اگر تغییر بنیادینی در نحوه‎ تفکر، تعامل و عینکی که از پشت آن اعضای سازمان به ایده‌های جدید نگاه می‎کنند،ایجاد نشود، هیچ تغییری به ثمر نمی‎نشیند و هیچ استراتژی‌ای در سازمان‎های دنیای امروز به چشم‌انداز تبدیل نمی‎شود.

مطالعه‎ عوامل درونی

درواقع باید بتوانیم از درون به مسائل نگاه کنیم و بدیهیاتی را که از نظر مغفول مانده‌اند شناسایی کنیم و مورد بازنگری قرار دهیم. برای این کار باید بتوانیم نحوه‎ اندیشیدن خود را مطالعه کنیم و مسائلی را که قرار است معنابخش زندگی ما باشند دوباره بازنگری کنیم.

در کنار این موارد برای رسیدن به تغییر واقعی باید بتوانیم انگیزه‎ها و انتظارات خود از زندگی را نیز به خوبی شناسایی کنیم تا درک بهتری از واقعیت‎ها داشته باشیم. اما این مسائل نباید ما را از پرداختن به عوامل خارجی باز دارند و در کنار مطالعه‎ عوامل درونی باید قادر باشیم علل خارجی را مطالعه کنیم تا از ایده‌ها و نظریات جدید آگاه شویم و روابطی که در بیرون از زندگی ما برقرار هستند را بشناسیم و از طریق ارتباط با دیگران، چشم‎انداز مشترکمان را در مورد سازمان خود و اجتماعی که در آن زندگی می‎کنیم کامل‎تر کنیم.  برای تغییر و اصلاح نحوه‌ تعامل خود با دیگران، تنها نباید به روابط رسمی که در سازمان‎ها وجود دارند، اکتفا کنیم و باید بتوانیم رابطه‌های پنهانی که در سازمان‎ها میان افراد با یکدیگر یا میان اعضا با سازمان وجود دارد را شناسایی کنیم و از این طریق برای تغییر سیستم‎های آگاهی در هر سازمان تلاش کنیم.

یادگیری، برقراری ارتباط است

یادگیری، برقراری ارتباط است : «یکی از سخت‎ترین وظایف شغلی من، قبولاندن این مساله به معلمان است که در کلاس تنها نیستند و دیگران نیز در کلاس درس آنها حضور دارند.» این درددل یکی از مربیانی است که با معلمان مدارس و استادان دانشگاه به منظور بهبود عملکردشان همکاری می‎کند. «خیلی از افراد فراموش می‎کنند که تنها مبحث درسی را درس نمی‎دهند و قرار است که دانش‎آموزان را نیز آموزش دهند.» در بسیاری از مدارس با فرآیند کسب دانش به‌عنوان یک شیء برخورد می‎شود که ارتباطی با سایر فعالیت‎ها ندارد و معلم و دانش‎آموز در ساخت آن نقشی بازی نمی‎کنند.

به این ترتیب، احساسات، ارزش‌ها، اراده‎ فردی، باورها، نگرش، خودآگاهی، هدف و بسیاری از مواردی از این دست در ساخت دانش توسط فراگیران دخیل هستند. به عبارت دیگر، اگر شما یادگیرنده‌ای هستید که در کلاس درس می‌آموزید، آنچه می‎آموزید به همان اندازه که به کیفیت تدریس و کار معلم بستگی دارد به اینکه چطور مباحث مختلف را یاد می‎گیرید، یا اینکه چگونه فردی هستید و تا اینجا چه چیزهایی می‎دانستید نیز وابسته است.

یادگیری تحت تاثیر چشم‌انداز

یادگیری تحت تاثیر چشم‌انداز : بسیاری از مدارس و آموزشگاه‎ها این نکته‌ مهم را فراموش می‎کنند، اما نباید از یاد ببریم که یادگیری دانش‎آموزان به میزان بسیار زیادی تحت تاثیر چشم‎انداز موجود قرار دارد.

اگر به فرآیند رشد نوزادان توجه کنیم، متوجه خواهیم شد که انسان‎ها از همان سال‎های اولیه‎ زندگی هر موضوعی را که به دردشان بخورد و هدفی را در زندگی برآورده سازد، خیلی سریع یاد می‎گیرند. به‌عنوان مثال نوزادی که قصد کرده راه رفتن را یاد بگیرد، خیلی سریع سینه‌خیز و چهار دست‌وپا رفتن را تا زمانی که بتواند روی دو پای خودش بایستد، یاد می‎گیرد. در سنین بزرگ‌تر کودکان خیلی سریع دوچرخه سواری را یاد می‎گیرند، چون دوست دارند همراه دوستان دیگرشان که دوچرخه‎ای دارند، دوچرخه‌سواری کنند.

استقلال

سال‎ها بعد آنها رانندگی را یاد می‎گیرند، چرا که به دنبال استقلال هستند و می‎خواهند جابه‌جایی در فواصل بیشتر را با سرعت‎های قابل توجه‌تر تجربه کنند. استاد دانشگاهی که به تازگی بازنشسته شده است، به شهری بندری می‎رود تا یاد بگیرد چطور یک قایق بادبانی را روی دریا براند، چرا که همیشه این کار را دوست داشته است. پدربزرگ و مادربزرگی که چندان آشنایی با تکنولوژی‎های جدید نداشته‎اند، کامپیوتری می‎خرند و تلاش می‎کنند کار کردن با آن را یاد بگیرند، چرا که دوست دارند از طریق ایمیل با نوه‌های خود ارتباط داشته باشند. با این مثال‌ها مشخص می‎شود که یادگیری مادام‎العمر اساسی‌ترین ابزاری است که به مدد آن افراد می‎توانند آرزوهای چند ساله‎ خود را محقق سازند.  اما درست زمانی که دانش‎آموزان وارد مدرسه می‎شوند، نظام آموزشی به آنها مباحثی را عرضه می‎کند که هیچ شوق و علاقه‌ای برای یادگیری چنین مطالبی ندارند و خشنود کردن معلمان، ممتاز شدن در آزمون‎ها، دریافت جایزه و تقدیرنامه، تنها انگیزه‎هایی هستند که دانش‎آموزان را در چنین شرایطی به یادگیری مطالب جدید، ترغیب می‎کنند.

اهداف غیر واقعی , اهداف واقعی

برخی اعتراض می‎کنند که اگر بخواهیم اجازه دهیم هر دانش‎آموزی هر چه دل تنگش می‎خواهد را بیاموزد، شیرازه‌ امور از دستانمان خارج می‎شود و نمی‎توانیم مدارس را اداره کنیم. اما این انتقاد هیچ ارتباطی با واقعیت موجودی که با آن روبه‎رو هستیم ندارد، چرا که وقتی مدارس بر اهداف کوتاه‌مدت ملموسی مانند مدیریت کلاس درس، افزایش میزان قبولی دانش‎آموزان و کسب نمرات بهتر در آزمون‌ها تمرکز کنند، دانش‎آموزان نیز این اهداف غیر واقعی را درونی می‎کنند و به جای اینکه چشم‌انداز و هدفی را که واقعا در زندگی دوست دارند دنبال کنند، عادت می‎کنند تنها افق‌های محدودی برای موفقیت داشته باشند و برای خوشامد سیستم آموزشی فعالیت کنند.

 هیچ کس به درستی نمی‎داند که چندین سال بعد و زمانی که نوآموزان پیش‎دبستانی‎های فعلی از دانشگاه‎های خود فارغ‎التحصیل می‎شوند، بازار اشتغال، تمدن و فرهنگ چه وضعیتی خواهد داشت، تنها چیزی که می‎دانیم این مطلب است که واقعیت آینده با آنچه امروز والدین و معلمان به آن می‎اندیشند، بسیار متفاوت خواهد بود. در اینجا می‎توانیم از نقل قول یکی از مؤلفان کتاب «پنجمین فرمان در میدان عمل» شارلوت رابرتس یاد کنیم که «آیا تمام هدف ما این است که مدارسی را که از دوران کودکی خود به یاد می‎آوریم، دوباره برای نسل جدید بازآفرینی کنیم؟ آیا واقعا در نظر داریم در مقابل موج تغییراتی که در مسیر مدارس قرار دارند، مقاومت کنیم تا مدارس‌مان با رو‎ش‎های قدیمی که آموزشکاران بلد هستند، منطبق و هماهنگ باشند؟»

گسترش افق دید دانش‎آموزان

سیر تحولات در دنیای معاصر مدارس ما را با مجموعه‎ منحصربه‌فردی از تهدیدها و فرصت‎ها مواجه کرده است. مجموعه‎ای که مسائلی از قبیل: گسترش افق دید دانش‎آموزان، تسریع نوآوری، ادغام تفکر سیستمی با برنامه‎ درسی و مواجهه با دنیای خارج را در بر می‎گیرد. متأسفانه بسیاری از راه‌حل‎هایی که تاکنون برای این مسائل پیشنهاد شده‌اند تنها در حد راهکارهای موقتی هستند و به جای آنکه سراغ ریشه و علت مشکلات بروند، تنها به نشانه‎ها و معلول‎ها می‎پردازند و به خاطر غفلت از علت‎های اصلی خود این راه‎حل‎ها نیز پیامدهای منفی به دنبال دارند. همان‌طور که اگر تلاش کنید تا موشی را که در زیر قالی اتاق پنهان شده است با چوب زدن روی قالی گرفتار کنید، تنها موفق خواهید شد تا موش را از گوشه‌ای به گوشه‎ دیگر فراری دهید.

آزمون‌های استاندارد

یکی از این راهکارهای موقتی که زمینه‎ساز بروز مسائل تازه‎ای در نظام آموزشی شده است، استفاده از آزمون‌های استاندارد با هدف گسترش عدالت آموزشی است. پدیده‎ای که سبب شده است تا مدارس به هر قیمتی برای کسب نمره‌ بیشتر تلاش کنند حتی اگر این کار با ضعف دانش‎آموزان در یادگیری و درک مطالب درسی همراه باشد. تب موفقیت در آزمون‎های استاندارد آنچنان در مدارس بالا گرفته است که برخی از مدارس حاضرند برای موفقیت در آزمون به تقلب هم متوسل شوند یا اینکه برنامه‌ درسی خود را تنها با هدف کسب نمره‌ بیشتر در امتحانات تنظیم کنند.

ارزشیابی این آزمون‌ها

از سوی دیگر سازوکاری که در ارزشیابی این آزمون‌ها به کار می‎رود این تصور را القا می‎کند که دانش‎آموزان عملکرد بهتری در مدرسه دارند، در حالی که شکاف آموزشی میان دانش‎آموزانی که از زمینه‌های مختلففرهنگی و اجتماعی برخوردارند، همچنان باقی است و دانش‎آموزان مدارس تنها در مجموع نمرات بهتری کسب کرده‎اند، اما همچنان تفاوت‎های فاحشی میان گروه‌های مختلف دانش‎آموزان وجود دارد و این نمرات بهتر نیز الزاما به یادگیری با کیفیت‎ منجر نشده است.

بدتر از تمام اینها نگاه مکانیکی است که اغلب به‌عنوان راه‎حل جایگزین خلاقیت در کلاس درس می‎شود و جلوی تأثیرگذاری رابطه‌معلم و شاگرد را می‎گیرد. به این ترتیب دانش‌آموزانی که بیشترین زمان تحصیل‌شان را صرف قبولی در آزمون و امتحان می‎کنند امکان کسب مهارت‎هایی را که برای تبدیل شدن به انسانی ارزشمند، رقابت‎جو و بخشنده در جامعه به آن نیاز دارند از دست می‎دهند. به عبارت دیگر همان‌طور که متخصص مدیریت آموزشی ادوارد جوینر اظهار می‎کند: «این دانش‌آموزان در امتحانات قبول می‎شوند و در زندگی مردود.»

ایده‎ واگذاری انتخاب مدارس

راهکار موقت دیگری که می‎توان به کارآمدی آن خرده گرفت، ایده‎ واگذاری انتخاب مدارس است: به این معنا که اولیا و دانش‎آموزان بدون آنکه متحمل هزینه‎های بیشتری شوند، گزینه‎های بیشتری برای انتخاب مدرسه‌ مورد نیاز خود داشته باشند. در این راهکار روی کاغذ قرار است والدین و دانش‎آموزان قادر باشند تا از میان گزینه‌های مختلفی که برای اداره‎ مدرسه در نظر گرفته شده است، مدرسه و سیستم مطلوب خود را در سطح شهر محل زندگی شناسایی کنند و در آن مدرسه ثبت نام کنند.

اما آنچه در عمل اتفاق می‎افتد سردرگمی والدین و دانش‎آموزان در مجموعه‎ پیچیده‌ای از فرم‎ها و آزمون‎های ورودی برای ثبت‎نام در مدرسه‎ای است که تعریف آن را از دیگران بیشتر شنیده‎اند. این مسأله به ویژه وقتی جدی‎تر می‎شود که مدارسی که قرار        است   با بودجه‎ عمومی اداره شوند تمام هزینه‎های خود را صرف جذب تربیت دانش‌آموزان ممتاز می‎کنند و به این دلیل از ثبت‎نام و آموزش دانش‎آموزانی که نمرات کمتر کسب کرده‌اند، سر باز می‎زنند.  با این تفاسیر با وجود اینکه ایده‎ گزینه‌های بیشتر در هنگام انتخاب مدرسه، گر چه در نظر بسیاری ایده‎ای مقبول و مناسب به نظر می‎آید، اما تجربه در عمل ثابت کرده است که این برنامه در هنگام اجرا، مسائل و پیامدهای منفی با خود به همراه خواهد داشت. بنابراین، چنین ایده‎ای تنها زمانی به‌صورت موفق به ثمر خواهد نشست که برنامه‎ریزان آن با دقت، توجه و ترسیم چشم‎اندازی مناسب برای اعمال آن در سطح جامعه تلاش کنند.

رویکرد یادگیری محور

با توجه به مشکلات پیچیده‌ای که نظام آموزشی امروزه با آن دست به گریبان است، تنها راهکار پایدار مؤثری که برای مقابله با این مشکل به نظر می‎رسد اتخاذ رویکرد یادگیری محور برای اصلاح نظام آموزشی است. این موضوع به این معنا است که بپذیریم مدرسه نیز به‌عنوان یک نهاد آموزشی، خود می‎تواند به سازمانی یادگیرنده تبدیل شود- به این ترتیب نباید به مدرسه به‌عنوان ساختمانی مجزا نگاه کنیم، بلکه باید مدرسه را سازمانی پویا تصور کنیم که با سایر نهادهای اجتماعی ارتباطی تنگاتنگ دارد و با مجموعه‎ای از تمرین‎ها و فرآیندها تعریف می‌شود که از سوی کارکنان آن و دانش‎آموزانش در کلاس‎های درس، تجربه و زیسته می‎شود. بنابراین، باید تلاش کنیم تا میان مدرسه و جامعه گفت‎وگویی سازنده برقرار کنیم و امکان مشارکت نظرات و دیدگاه‎های مختلف را در اداره‎ آن فراهم آوریم.

توسعه تجارت دلیران دنا برای شما این فرصت را فراهم می کند تا با استفاده از مقالات رایگان آموزشی در زمینه های بازاریابی و فروش ، تحقیق و توسعه ، مدیریت کارمندان ، نوآوری و خلاقیت ، تجارت الکترونیک وطراحی سایت به افزایش بهره وری و کارآمدی سیستم های شرکت خود کمک نمایید. شما می توانید از بخش آموزش های رایگان وب سایت توسعه تجارت دلیران دنا به بخش عظیمی از این مقالات به صورت دسته بندی شده دست پیدا کنید.

شما همچنین می توانید از بخش خدمات ما ، در زمینه های مشاوره بازاریابی و فروش ، طراحی وب سایت وتجارت الکترونیک ، مدیریت بهره وری شرکت ، توسعه ایده ها و ایده پردازی و تحقیق و توسعه استفاده نمایید.

برای باز نشر این مقالات ذکر منابع و درج لینک به سایت ما (توسعه تجات دلیران دنا) الزامی است.

منابع :

نویسنده: پیتر سنگه

کتاب Schools That Learn

مترجم: کیارش رمضان‌نژاد

وب سایت دنیای اقتصاد

وب سایت توسعه تجارت دلیران دنا (دناکو)